QuickBasic - 4: Kontrol blokları

Yayınlama: 2000

Güncelleme: 15 Şubat 2021

Programlama dillerinde döngüler ve akış kontrol komutları çok sık kullanılır.
Programları program yapan esas kısımlar bu komutlarla sağlanır.
QuickBasic'te diğer programlama dillerindekine benzer yapıda döngüler ve mantıksal karşılaştırmalar yapılabilir.

IF ... THEN ... ELSE

Mantıksal karşılaştırma için kullanılır.
Karşılaştırma işlemin sonucunda bir değer döner bu değer ya mantıksal DOĞRU dur ya da mantıksal YANLIŞ.
Lise 1 deyken matematik dersinde Mantık konusunda 1 ve 0'lar ile, doğru ve yanlışlar ile işlemler yapardık. Birçok kişide ne işe yarıyor bunlar diye söylenip dururlardı.
Demek ki bir gerekliliği varmış.
İşte onlar burada gerekecek, isterseniz matematikteki MANTIK ile ilgili kısımları bir daha gözden geçirin. :)

Örnek 1:

IF A = 40 THEN B = 40

A değişkenin değeri 40 ise B değişkeninin değeri de 40 olacaktır.
Eğer A'nın değeri 40 dan farklı ise bu satırın hiçbir etkisi olmayacaktır. B=40 işletilmeyecektir.

Örnek 2:

A = 25
IF A > 40 THEN M$ ="Sayı 40 dan büyük" ELSE M$= "Sayı 40 dan küçük"
PRINT M$

Üstte A değişkeninin değerinin 40'dan büyük olup olmadığı kontrol ediliyor.
Mantıksal karşılaştırmanın sonucunda ancak iki değer dönebilir. DOĞRU veya YANLIŞ.
DOĞRU olması durumunda THEN 'den sonraki işlem yapılır,
YANLIŞ olması durumunda ise ELSE 'den sonraki işlem yapılır.A 'ya 25 aktardığımız için A>40 mantıksal karşılaştırmanın sonucu YANLIŞ olacaktır.

Çünkü 25, 40 'dan büyük değil.
Bu durumda M$ değişkenine "Sayı 40 dan küçük" değeri aktarılır.

DÜŞÜN: Üstteki programı denedikten sonra A = 40 olsaydı sonuç ne olurdu? diye düşünüp cevabı bulmaya çalışın.
Sonra QuickBasic'te deneyerek cevabınızı kontrol edin.

Karşılaştırma operatörleri

Değişkenleri veya değerleri kıyaslama ile karşılaştırma yapmak için kullanılacak operatörler:

Operatör	İşlem	Örnek
=	Eşit	X = Y
<>	Eşit değil	X <> Y
<	Küçüktür	X < Y
>	Büyüktür	X > Y
<=	Küçük ya da eşit	X <= Y
>=	Büyük ya da eşit	X <= Y

Örnekler:

IF A = 40 ' A, 40 a eşit mi?
IF A > 40 ' A, 40 dan büyük mü?
IF A < 40 ' A, 40 dan küçük mü?
IF A <> 40 ' A, 40 a eşit değilse
IF A <= 40 ' A, 40 a eşit ya da 40 dan küçük mü?
IF A >= 40 ' A, 40 a eşit ya da 40 dan büyük mü?
IF A ' A nın değeri 0 dan farklı mı? 
IF NOT A ' A nın değili DOĞRU mu?

Karakter karşılaştırma

IF "A" < "C" THEN PRINT "Doğru" ELSE PRINT "Yanlış"

Bu şekilde string değerler de kıyaslanabilir. Kıyaslamada değer olarak karakterin ASCII karşılığı dikkate alınır.

ASCII tablosunda A karakterinin değeri 65, C karakterinin değeri 67 olduğundan sonuç Doğru çıkacaktır.

IF "a" < "A" THEN PRINT "Doğru" ELSE PRINT "Yanlış"

Sonuç Yanlış çıkacaktır. Çünkü a karakterinin değeri 97'dir

END IF

IF ile mantıksal karşılaştırma yapıldığında dönen değere göre çok satırdan oluşan komutlar yürütülecekse aşağıdaki yapı kullanılır.

Bu şekildeki kullanımda karşılaştırma bloğunu bitiren END IF kullanılmak zorundadır.

IF A > 40 THEN
 'doğruysa yapılacaklar
 .... ....
ELSE
 'Yanlışsa yapılacaklar
 .... ....
END IF

Örnek 2'de tek satırda girilen kod aşağıdaki gibi yazılabilir. Kodların yaptığı iş aynı olacaktır.

A = 25
IF A > 40 THEN
  M$ ="Sayı 40 dan büyük"
ELSE
  M$= "Sayı 40 dan küçük"
END IF
PRINT M$

Örnek 3:

INPUT "ADINIZ " ; AD$
IF AD$ = "MESUT" THEN
 PRINT "SİZİN ADINIZ MESUT"
ELSE
 PRINT "SİZİN ADINIZ MESUT DEĞİL"
END IF

İç içe IF

IF bloğu içerisine tekrar bir başka IF bloğu oluşturabilirsiniz. Büyük programlarda bu tür kodlamalarla sık karşılaşılır.

İç içe IF'lerin blokları birbirini kesmemelidir. Üst-ast hiyerarşisinde olmalı.

INPUT A
IF A > 40 THEN
 IF A < 60 THEN
  PRINT "SAYI 40 ile 60 arasında"
 ELSE
  PRINT "SAYI 60 ya da 60 dan büyük"
 END IF
ELSE
 IF A = 40 THEN
  PRINT "SAYI 40 a eşit"
 ELSE
  PRINT "SAYI 40 dan küçük"
 END IF
END IF

Mantıksal(logical) operatörler

Şimdiye kadar bir IF ile bir karşılaştırma yaptık. Bazen bir IF ile birden çok karşılaştırma yapılıp sonucunun alınması gerekebilir. Bu durumda karşılaştırma için mantıksal operatörler kullanılır.

Örnek:

INPUT A
IF A>10 AND A<20 THEN PRINT "SAYI 10 ile 20 arasında"
INPUT A
IF A<10 OR A>50 THEN PRINT "SAYI 10 ile 50 arasında değil"
' yani sayı 10 dan küçük ya da 50 den büyük

Mantıksal karşılaştırmalarda kullanılacak terimler:

AND : Ve
OR : Veya
XOR : Eşit değilse (EQV tersi) Dışlayıcı veya

EQV : Eşitse (XOR tersi)
IMP : İse
NOT : Tersi

Değer		Mantıksal karşılaştırma ve sonucu
A	B	NOT A	A AND B	A OR B	A XOR B	A EQV B	A IMP B
1	1	0	1	1	0	1	1
1	0	0	0	1	1	0	0
0	1	1	0	1	1	0	1
0	0	1	0	0	0	1	1

1 : Mantıksal Doğru
0 : Mantıksal Yanlış

Bu terimlerden faydalanarak değişken veya verilerin bit değerleri karşılaştırılabilir.

Bit değerleri ile karşılaştırma

Bit: İkili sayı anlamına gelen binary digit kelimelerinin kısaltmasıdır. Programlama ve haberleşmede, bir bit bilgi depolama ve haberleşme veya bağlantının en küçük ve temel birimidir.
8 bit = 1 Byte(bayt)'dır. 1024 Byte = 1 KByte.

QuickBasic'te sayı veya değişken değerlerinin bit değerleriyle karşılaştırma yapılabilir.

PRINT (155 AND 160)

yazıp çalıştırdığımızda 128 sonucunu alırız.
Çünkü;
155 in 2'li sayı düzenindeki karşılığı(bit değeri) 10011011,

160'ınki ise 10100000.
İkisini alt alta yazıp bitlerini AND ile karşılaştırdığımızda

10011011 (155)
10100000 (160)
-----AND------
10000000 (128)

değeri elde edilir.

Desimal(10'luk) sayıları 2'lik sayıya çevirmek için Hesap makinesini Programlayıcı görünüme getirerek kullanabilirsiniz.

Dec = Decimal(10'luk sayı),
Bin = Binary (2'lik sayı),
Hex = Hexadecimal (16'lık sayı)

Oct = Octal (8'lik sayı)

ELSEIF

IF THEN ELSE yapısında bir mantıksal sınama sonucunda oluşan DOĞRU ya da YANLIŞ durumuna göre değerlendirme yapılıyor.

Bazen birden fazla sınama yapmak gerekli olabilir. İlk sınamada sonuç YANLIŞ olursa ELSEIF ile tekrar sınama o da YANLIŞ olursa tekrar başka ELSEIF sınamaları yapılabilir. Hiçbir sonuç DOĞRU olmazsa ELSE işletilir. Aşağıdaki örnek gibi.

Örnek 1:

INPUT "1 ile 3 arasında sayı girin " ; A%
IF A% = 1 THEN
 PRINT "SAYI = 1"
ELSEIF A% = 2 THEN
 PRINT "SAYI = 2"
ELSEIF A% = 3 THEN
 PRINT "SAYI = 3"
ELSE
 PRINT "HATALI SAYI"
END IF

SELECT CASE

Üstteki kodların yerine ELSEIF 'e benzer yapıya sahip ancak anlaşılırlığı ve kodlaması kolay olan SELECT CASE yapısı kullanılır.

Örnek 1: Üstteki ELSEIF örneğinin SELECT CASE uyarlaması

INPUT "1 ile 3 arasında bir sayı girin "; A%
SELECT CASE A%
    CASE 1 'A% değeri 1 ise
        PRINT "SAYI = 1"
    CASE 2 'A% değeri 2 ise
        PRINT "SAYI = 2"
    CASE 3 'A% değeri 3 ise
        PRINT "SAYI = 3"
    CASE ELSE 'A% değeri 1-3 den başka ise
        PRINT "HATALI SAYI"
END SELECT

CASE ile SELECT CASE deki değer karşılaştırılır.

Örnekler:

SELECT CASE A

CASE 1,2,5

Birden fazla değer karşılaştırılmıştır. A değişken değeri 1, 2, 5 değerlerinin biri olması durumunda geçerlidir.

CASE 6 TO 10
A değişken değeri 6 ile 10 arasındaki değerlerden biri ise.

CASE IS >10
A, 10'dan büyük sayılardan biri ise.

Karşılaştırma operatörleri olarak;
< (küçüktür)
> (büyüktür)
<= (küçük eşittir)
>= (büyük eşittir)
<> (eşit değildir)
= (eşittir)
kullanılabilir.

Üstteki örnekler tek satırda karışık olarak da kullanılabilir

CASE 1 TO 4, 7 TO 9, 11, 13, IS >20

CASE ELSE
CASE karşılaştırmalarında hiçbir şart uymazsa.

Örnek 1:

' Fonksiyon ve kontrol tuş değerleri
CONST ESC = 27, DOWN = 80, UP = 72, LEFT = 75, RIGHT = 77
CONST HOME = 71, ENDKEY = 79, PGDN = 81, PGUP = 73
DO
	Tus$ = INKEY$
	g = LEN(Tus$)
	IF g = 1 THEN
		' ASCII tuşlar
		SELECT CASE ASC(Tus$)
			CASE ESC
				PRINT "Esc tuşu"
				END
			CASE IS < 32, 127
				PRINT "Kontrol kodu"
			CASE 48 TO 57
				PRINT "Rakam: "; Tus$
			CASE 65 TO 90
				PRINT "Büyük harf: "; Tus$
			CASE 97 TO 122
				PRINT "Küçük harf: "; Tus$
			CASE ELSE
				PRINT "Diğer: "; Tus$
		END SELECT
	ELSEIF g = 2 THEN
		' 2-bayt değerli tuş kodlarını 1-bayt ASCII koduna dönüştür
		Tus$ = RIGHT$(Tus$, 1)
		SELECT CASE ASC(Tus$)
			CASE DOWN
				PRINT "Aşağı ok tuşu"
			CASE UP
				PRINT "Yukarı ok tuşu"
			CASE PGDN
				PRINT "PGDN tuşu"
			CASE PGUP
				PRINT "PGUP tuşu"
			CASE HOME
				PRINT "HOME tuşu"
			CASE ENDKEY
				PRINT "END tuşu"
			CASE RIGHT
				PRINT "Sağ ok tuşu"
			CASE LEFT
				PRINT "Sol ok tuşu"
			CASE ELSE
				PRINT "Diğer"
		END SELECT
	END IF
LOOP

---

Önceki Bölüm: 3: Değişkenlere veri aktarma

Sonraki Bölüm: 5: Döngüler

QuickBasic Ana Sayfa