QuickBasic - 1: Giriş

Yayınlama: 2000
Güncelleme: 14 Eylül 2021

Bu yazıdaki açıklamalar ve kodlar QuickBasic v4.5 'a göredir. Ekran görüntüleri Microsoft QuickBasic 4.5 programından alınmıştır.

Verilen örnek kodlar tarafımdan QuickBasic v4.5 üzerinde yazılıp, çalıştırılıp, denenmiştir. Kodlar büyük oranda QB64'te de çalışmaktadır.

QuickBasic Kursu içeriğini 2000 yılında hazırlayıp kişisel web sayfamda yayınladım.
2003 yılında PDF formatına dönüştürdüm. Sonraki tarihlerde sayfalarda güncelleme ve eklemeler yaptım ve yapmaya devam ediyorum. Umarım programlama öğrenmek isteyenlere faydalı olur.

Bilgisayar programlama

Belirli bir bilgi işlem görevini gerçekleştirmek için bir bilgisayarı tasarlama, oluşturma ve komuta etme sürecidir. Bilgisayarımıza belirli bir görevi yapması için talimat(komut) vermek için belirli bir programlama dilinde bazı kodlar yazmamız gerekir. Günümüzde kullanabileceğimiz çok sayıda programlama dili vardır ancak burada yeni başlayanlar için öğrenmesi kolay dillerden biri olan QuickBASIC programlama dilini kullanacağız.

BASIC nedir?

BASIC, İngilizce Beginners All-Purpose Symbolic Instruction Code kelimelerinin baş harflerinden oluşmuş bir kelimedir. Genel amaçlı yeni başlayanlar için, öğrenmesi kolay, yüksek seviyeli bir dildir.

Yüksek seviyeli dil: Konuşma diline yakın. PYTHON, PASCAL, BASIC, FORTRAN vb. diller.
Düşük seviyeli dil: Makine diline yakın. Makine Dili, ASSEMBLY dili.

Tarihçe

İlk BASIC programlama dilini 1964'te Thomas E. Kurtz ve John G. Kemeny adlı iki matematik ve bilgisayar bilim adamı tasarladı.

1970 ve 1980'lerde BASIC mikrobilgisayarlarda yaygınlaştı. Mikrobilgisayarlar genellikle BASIC ile birlikte, genellikle makinenin ürün yazılımında bulunuyordu. IBM BASIC, Microsoft BASIC, Commodore BASIC, AmigaBASIC, Atari BASIC, Sinclair BASIC vb.

İlk kişisel bilgisayarlarda öğrenmesi kolay bir dile sahip olmak, küçük işletme sahiplerinin, profesyonellerin, programlama hobisi olanların ve danışmanların bilgisayarlarında özel yazılımlar geliştirmelerine olanak tanıdı.

Qbasic

QBasic, GW-BASIC'in yerini almak üzere tasarlandı . Önceki QuickBASIC 4.5 derleyicisine dayanıyordu, ancak QBasic'in derleyici(compiler) ve bağlayıcı(linker) özelliği yoktu.
Sürüm 1.0, MS-DOS 5.0 ve sonraki sürümlerin yanı sıra Windows 95 , Windows NT 3.x ve Windows NT 4.0 içinde vardı.
IBM, QBasic'i yeniden derledi ve PC DOS 5.x ve OS / 2 2.0'a dahil etti.

QuickBasic ile karşılaştırıldığında, QBASIC sınırlı boyuttaki programları çalıştırabilir. QBASIC, QuickLibrary modüllerinin desteğine sahip değildir, yalnızca standart QB.QLB'ye sahiptir. QBasic yalnızca bir program yorumlayıcısı (interpreter) editörüdür. Dosyalar .BAS uzantısında kaydedilir. Yalnızca kaynak kodu çalıştırır, doğrudan çalıştırılabilir dosyalar(.exe) oluşturamaz(compiler).

Neden QuickBasic?

QuickBasic yerine yeni teknolojileri kullanabilen çok sayıda programlama dili çıkmış ve çıkmaya devam etmektedir.

Günümüz bilgisayar teknolojilerinden çok uzak kalmış QuickBasic programlama dili hâlâ neden kullanılır?

Çünkü; öğrenmesi kolay ve yeni başlayanlar için tavsiye edilebilir bir dildir.
Programlama dili öğretimi için üniversitelerin bazı bölümlerinde başlangıç dili olarak QuickBasic kullanılmaktadır. Programlama yapısı ve mantığı öğrendikten sonra diğer dillere kolaylıkla geçiş yapılabilir.

Benim ilk bilgisayarım Commodore 64'tü.
Bilgisayar açıldığında BASIC dili editörü ile açılıyordu. O yüzden ilk öğrendiğim programlama dili Commodore BASIC olmuştur.

Sonraki kullandığım AMIGA ve PC bilgisayarlarda da BASIC dilini kullanmaya devam ettim. O yüzden benim gibi kişiler için QuickBasic dilinin nostaljik bir yanı var.

QuickBasic günümüzde geliştirilmemektedir ancak BASIC dil yapısı kullanılmaya devam etmektedir. Günümüzde MS Visual Studio içinde MS Visual Basic olarak, MS Office programlarının tümünde MS Visual Basic for Application(VBA) olarak, yine AutoCAD ve SolidWorks gibi programlarda da MS Visual Basic for Application olarak bulunmaktadır.

Ayrıca, Visual Basic kod temelli VBscript (VBS = Visual Basic Scripting Edition) Windows sisteminde derleyiciye gerek duymadan çalışan script dili olarak, Web tasarımda ise javascripte alternatif olarak kullanılmaktadır.

QuickBasic indir

Quick Basic 4.5 sürümü veya diğer BASIC sürümleri indirmek için;

• https://winworldpc.com/product/quickbasic/45
• https://www.qbasic.net/en/qbasic-downloads/compiler/qbasic-compiler.htm

adreslerine bakınız.

Windows 10 üzerinde QuickBasic nasıl çalıştırılır?

QuickBasic v4.5 ve onunla üretilen EXE programlar Windows 7, 8 ve 10 altında çalışmamaktadır.

Çalıştırabilmek için iki farklı yöntem kullanılabilir:

1. Sanal sistem( VirtualBox veya vmware workstation) kurup onun üzerine DOS, Win 95, Win 98 veya XP kurmak ve kurulu sanal sisteme QuickBasic kurmak,
2. DOSBOX kurup DOS emülatörü üzerine QuickBasic kurmak

Alternatif BASIC Editörleri ve Derleyicileri

1) QB64 : Açık kaynak kodlu, ücretsiz, QuickBasic v4.5 uyumlu, yeni ve gelişmiş komutları var. Editör ve derleyicidir. Yorumlayıcı değil.

Windows 10 x64 ve x86 üzerinde de çalışıyor. Windows için x64 ve x86 sürümleri var.

Ayrıca Windows'dan başka macOS ve Linux işletim sistemleri için de sürümleri var.

Web sayfası - QB64 Kaynak kodu

2) FreeBasic : Açık kaynak kodlu, ücretsiz, QuickBasic 4.5 uyumlu ve gelişmiş özelliklere sahip.
DOS, Windows ve Linux sürümleri var. Kaynak kodu

3) Borland Turbo Basic 1.x DOS altında çalışıyor.

QuickBasic editörünün kullanımı

QuickBasic paketini bilgisayarınıza kurduğunuzda;
CD komutu ile QuickBasic kurulu klasöre geçin. Örnek:

CD C:\QB45

sonra DOS komut satırında

QB

yazıp ENTER'e bastığınızda karşınıza QuickBASIC kodlarınızı yazmanız için bir editör programı açılır. DOS'un EDIT programına benzer özelliklere sahiptir.
Bu programın editör özelliğinin yanında yorumlayıcı(interpreter), derleyici(compiler), bağlayıcı(linker), hata ayıklayıcı(debugger) özellikleri de vardır.

Basic kodlarını yazdıktan sonra F5 tuşu ile kodları çalıştırabilirsiniz(Run).

Kodların çalışması bitince herhangi bir tuşa basarak,
Program hâlâ çalışıyorsa CTRL + PAUSE tuşlarına basarak programın çalışmasını durdurup editöre dönebilirsiniz. (DosBox'da CTRL + SCROLL LOCK)

Not: Qbasic kullananlar komut satırında QBASIC yazarak çalıştıracaklar.

UYGULAMA: DOS komut satırında QB yazıp enter tuşuna basarak QuickBasic editörünü çalıştırın. Aşağıdaki kodları editöre yazın.

CLS 'ekranı siler
PRINT "Merhaba Dünya !"

Klavyeden F5 tuşuna basarak yazdığımız Basic kodunun çalışmasını sağlayın.

Eğer bir sorunla karşılaşmazsanız DOS ekranına geçilecek ve ekranındaki yazılar temizlenecek ve ekranın ilk satırında Merhaba Dünya ! yazacak.

En altta ise Press any key to continue (Devam etmek için herhangi bir tuşa basın) yazacak.
Editör ekranına dönmek için herhangi bir tuşa basın.

Not: ' (ayırma) işaretinden sonra yazılanlar açıklama içindir, yazılmasa da olur. Derleme ve çalıştırma işlemi esnasında kod olarak değerlendirilmez. ' karakteri yerine önceki BASIC sürümlerine uyumluluk için REM komutu da kullanılabilir.

QuickBasic'de satır numaraları

QuickBasicde satır numaraları şart değildir önceki BASIC sürümlerine uyum olsun diye vardır.
Satır numaralarını kullanırsanız; numaraların birbirini takip etmesi ve her satırda olması da şart değildir.
QuickBasicde satır numaraları yerine okunurluğu kolaylaştırması için ETİKET kullanılır.
Etiketi de sadece hedef olarak gösterilecek satırlara koymak yeterlidir.

10 A = A + 1
20 IF A > 20 THEN GOTO 50
30 PRINT A
40 GOTO 10
50 END

Yukarıdaki program kodları yerine; aynı işi yapan, satır numarası vermeden, etiket kullanarak yazılmış hali aşağıda.

basla:
A = A + 1
IF A > 20 THEN GOTO bitis
PRINT A
GOTO basla
bitis:
END

Bir satırda birden fazla komut da kullanılabilir. İki komutu ayırmak için : (2 nokta üst üste) kullanılır

CLS
PRINT "QuickBASIC"
PRINT "MERHABA DÜNYA !"

Üstteki ile alttaki kodlar aynı işi yapar. Farkı yoktur.

CLS : PRINT "QuickBASIC" : PRINT "MERHABA DÜNYA !"

PRINT yerine ? (soru işareti)

? "Merhaba Dünya !"
PRINT "Merhaba Dünya !"

Yukarıdaki iki satır aynı işi yapar. Yazarken ? işareti PRINT komutuna dönüşür. Bundan sonra eminim ki ? işaretini PRINT e tercih edeceksiniz.

QuickBasic'de yardım almak

QuickBasic in menülerinde HELP bulunur. Menüyü açtığınızda bir yardım ekranı karşınıza gelecek.
Ayrıca komutları yazdığımız bölümdeki kelimelerden faydalanarak da yardım alabiliriz.

Örneğin kod editörüne OPEN yazın. İmleç(yanıp sönen gösterge) kelime üzerindeyken klavyeden F1 tuşuna bastığınızda karşınıza OPEN komutu hakkında bilgiler içeren yardım ekranı gelir.

Burada; Kısa açıklama(QuickSCREEN), Detaylı açıklama(Details), Örnek kodları (Example) görebilirsiniz. Yardım bilgileri İngilizcedir.

Pencereler arasında geçiş yapmak için F6 tuşuna basınız.
Yeşil renkli oklarla belirtilen bağlantılara(hyperlink) ulaşmak için TAB ve SHIFT + TAB tuşları,
Önceki yardım sayfasını açmak için CTRL + F1
Sonraki yardım sayfasını açmak için ALT + F1
Yardım ekranından çıkmak için ESC tuşuna basın.

---

QuickBasic Ana Sayfa

Sonraki bölüm: 2: Veri Tipleri